Pam felly fy mod i'n dadlau o blaid yr hawl i ymosod a chythruddo pawb a phopeth? Wel, dwi'n credu ei bod hi'n rhaid imi fynd yn ôl i Fynachlog-ddu unwaith eto i ateb y cwestiwn hwn eto, at fy magwraeth, ac at y traddodiadau teuluol y derbyniais wrth draed fy mam. Cefais fy magu mewn teulu o Fedyddwyr, mewn cymuned lle'r oedd bron pawb yn Fedyddwyr. Ac roedd pawb yn ymwybodol iawn o'u hanes ac o ble'r oedd y traddodiad y Bedyddwyr yn tarddu. Gallai Bedyddwyr Mynachlog-ddu olrhain eu dechreuadau yn ôl i 1668 pan sefydlwyd yr eglwys Fedyddiedig gyntaf yn yr ardal; daeth honno yn ddiweddarach i'w hadnabod fel Eglwys Rhydwilym. Yn y cyfnod hwnnw pan sefydlwyd yr eglwys yn dilyn adfer y frenhiniaeth a statws gwladol yr eglwys Anglicanaidd cafodd Bedyddwyr (ac anghydffurfwyr eraill) eu herlid yn gyson gan yr awdurdodau. Yr oedd hynny oherwydd eu bod yn credu yn wahanol i grefydd swyddogol y wladwriaeth yr oedd disgwyl i bawb gydymffurfio â hi. Dwi ddim yn gwybod a oes unrhyw wirionedd yn yr hanes ond roedd 'na draddodiad fod cyn-dadau a chyn-famau imi ymhlith y rhai oedd wedi dioddef yr erledigaeth am ddewis credu yn wahanol ac am fentro rhoi mynegiant i'r argyhoeddiadau hynny. Gwnaeth hyn argraff fawr arna i pan yn blentyn, fel yr oedd wedi'i wneud ar bawb yn yr ardal - yr oedd fy mam wedi sicrhau ei bod yn dweud yr hanes wrtha i yn weddol gynnar. Yn y capel byddai'r hanesion hyn yn cael eu hatgyffnerthu trwy bob math o ddathliadau a digwyddiadau.
Wrth gwrs daeth rhyw fath o oddefiad i anghydffurfwyr Protestannaidd gyda chwyldro 1688, ond goddefiad ydoedd ac am amser roedd 'na wastad ofn y buasai'r hawliau'n cael eu tynnu yn ôl. Daeth y bygythiad mwyaf i hynny yn ystod teyrnasiad Anne (1702-17) pan yn raddol tynnwyd yn ôl llawer o'r goddefiad yr oedd anghydffurfwyr Protestannaidd wedi'i fwynhau. Pan oeddwn yn blentyn yr oedd y Sul cyntaf yn Awst bob blywddyn yn cael ei neilltuo ar gyfer gwasanaethau o weddi a diolchgarwch am ryddid crefyddol. Y rheswm dros hynny oedd fod Anne wedi mawr ar 1 Awst 1717 o fewn dim i'w bwriad i arwyddo deddf newydd a fuasai'n cyfyngu'n bellach ar ryddid yr anghydffurfwyr. Felly yn flynyddol yr oeddem yn nodi ac yn cofio ac yn diolch am ryddid cydwybod mewn cymuned fechan ym Mhreseli. Dim rhyfedd felly bod crwt ifanc oedd â diddordeb mewn pynciau o'r fath wedi magu'r fath argyhoeddiad ynglŷn â rhyddid meddwl.Mae'n gwestiwn ychydig yn debyg i'r iâr a'r wy - ai'r profiadau o sefyll dros yr hawl i gredu yn wahanol a roes fod i annibyniaeth barn Preseli ynte ai'r annibyniaeth barn a olygodd bod pobol Preseli wedi mynnu sefyll dros yr hawl i gredu yn wahanol? Efallai taw cyfuniad o'r ddau. Mae'n ddiddorol nodi taw pan roedd erledigaeth ar ei waethaf y penderfynwyd sefydlu Eglwys Rhydwilym yn 1668 a hynny ar adeg pan roedd llawer o grefyddwyr eraill yn danto gyda'r sefyllfa ac yn dewis ffoi i ogledd America i chwilio am ryddid - fel gwnaeth y Crynwyr a llawer o Fedyddwyr (gan gynnwys rhai o Rydwilym yn 1711 yn ofni'r hyn oedd yn digwydd ar y pryd a sefydlodd eglwys yn Nhredyffrin, Pennsylvania) ac Annibynnwyr. Erbyn heddiw gyda dirwyiad yn y diddordeb mewn crefydd a gwleidyddiaeth, a'r newid mawr sy wedi bod yn natur poblogaeth yr ardal, mae'n siŵr nad yw'r ymdeimlad yma o'r hawl i ryddid cyn gryfed. Ond mae wedi dylanwadu ar y fordd dwi'n gweld pethau, hyd yn oed fel eglwyswr bellach! Os ydw i am ryddid i feddwl a dweud beth dwi'n ei gredu yna pwy ydw i i atal hynny i rywun arall?
Tagiau Technorati: Crefydd | Rhyddid | Mynachlog-ddu | Rhydwilym.
